در توضیح دلایل وقوع چنین اتفاقی و تبعات آن برای اقتصاد ایران، مسعود نیلی، رییس دانشکده اقتصاد دانشگاه صنعتی شریف گفت: تسهیلات بانکی کار کرد خود را خیلی از دست نداده است، چرا که به صورت منطبق با واقعیات اقتصادی کشور تنظیم شده است و توانسته اثرات قابل توجه ای را برروی اقتصاد کشور بگذارد.
نیلی گفت: این اثرات کاملا مشخص است به طوریکه در طرف سپرده گذاری سبب شده است سپرده گذاران در نتیجه پس اندازخودعملا جریمه شوند و علت آن هم این است که نرخ سود سپرده های آنها در نزد بانک از نرخ تورم کم تر است.
رییس دانشکده اقتصاد دانشگاه صنعتی شریف افزود: از طرف دیگر و در مقابل دریافت کنندگان تسهیلات، هنگامی که نرخ سود تسهیلات کم تر از تورم است دریافت کنندگان تسهیلات از یک رانت اقتصادی بر خوردار خواهند شد.
باید توجه کرد که این رانت درآمدی است که ناشی از از کار آیی، خلاقیت و بازده فعالیت های اقتصادی نیست.
وی ادامه داد: پایین تر بودن نرخ تسهیلات از نرخ تورم بدین معنی خواهد بود که نظام بانکی به یک نهاد باز توزیع کننده در آمد تبدیل شده است و علت این امر نیز این است که درآمد از سپرده گذاران گرفته می شود و به دریافت کنندگان تسهیلات تعلق می گیرد.
نیلی با بیان اینکه شرایط در این حالت بیشتر به سود دریافت کنندگان تسهیلات است گفت: مردم در شرایطی که نرخ سود کم تر از تورم است تمایل خود را به سپرده گذاری از دست می دهند و در مقابل تمایل زیادی برای دریافت تسهیلات از خود نشان میدهند.
بدین ترتیب نظام بانکی با یک عدم تعادل مواجه می شود که مدیریت این عدم تعادل در اختیار سلایق مدیران و کارمندان جز بانک قرار می گیرد. این عاملی است که می تواند فساد را در اقتصاد توسعه بخشد زیرا مقدار زیادی متقاضی تسهیلات بانکی هستند.
نیلی گفت: از طرف دیگر هم بانک درنتیجه این نرخ اشتباهی که تنظیم شده است همیشه با مازاد تقاضا مواجه است. بنا بر این هیچ انگیزه ای در بانک برای افزایش در آمد، کاهش هزینه ها وجود نخواهد داشت.
علی دیر باز عضو کمیسیون برنامه و بودجه و محاسبات مجلس هفتم در رابطه با گزارش اخیربانک مرکزی مبنی بر اینکه نرخ سود بانکی کار کرد خود را از دست داده است اعتقاد دارد که نرخ سود بانکی باید رابطه خود را با نرخ تورم حفظ کند .
بنا براین نمی توان نرخ سود بانکی را یکدفعه کاهش داد چرا که به باید به میزان نرخ تورم نیز توجه شود.
وی افزود: نمی توان نرخ تورم را از بین برد اما می توان با کاهش آن نرخ سود بانکی را نیز کاهش داد.
اگر قرار بر این باشد که نرخ تورم یکباره کاهش پیدا کند اثرات تورم زای زیادی را در جامعه مشاهده خواهیم کرد. به همین علت نباید یک سیاست مقطعی را در رابطه با سود تسهیلات و سپرده گذاری بانکی دنبال کرد و باید یک بازه چند ساله در این رابطه تعریف کرد تا نرخ سود به این شکل کار کرد خود را از دست ندهد.
دیر باز ادامه داد: اصولا کاهش نرخ سود بانکی در شرایطی که نرخ تورم را کاهش داد سبب می شود تا متقاضیان زیادی به تسهیلات بانکی روی آورند.
در همین ارتباط مهدی تقوی استاد اقتصاد دانشگاه علامه گفت: هنگامی که نرخ وام هایی که بانک ها به مردم می دهند زیر نرخ تورم باشدعده ای رانت دریافت خواهد کرد و همین عامل سبب می شود تا عامل نرخ سود کار کرد خود را از دست بدهد.
وی با اعتقاد به این که گزارش بانک مرکزی مبنی بر از بین رفتن کار کرد نرخ سود در ایران کاملا درست است افزود: وقتی وام ارزان در اختیار دریافت کنندگان تسهیلات قرار می گیرد در اصطلاح اقتصاد ی مخاطره اخلاقی ایجاد می شود که در این حالت مردم به سرمایه گذاری در کار های پر ریسک تشویق می شوند.
تقوی ادامه داد: در اقتصاد ایران کشش تقاضای وام و عرضه وام به نرخ بهره بستگی ندارد و دولت هیچ وقت نمی تواند از آن به عنوان یک ابزار استفاده کند.
همشهری امارات
